Crkve na Svetom Stefanu, koje su 1960. godine nacionalizovane suprotno članu 11 tada važećeg Zakona o nacionalizaciji, od avgusta 2019. u privatnoj su svojini akcionarskog društva (AD) „Sveti Stefan hoteli”, odlukom Skupštine akcionara „Budvanske rivijere”. Iz Hotelske grupe „Budvanska rivijera” za „Dan” su kazali da od 26. avgusta prošle godine nijesu nosioci prava svojine na imovinu u Svetom Stefanu i Miločeru, koju čine hoteli „Sveti Stefan” i „Miločer” sa pripadajućim zemljištem.

– Predmetna imovina je odlukom Skupštine akcionara ovog Društva prenijeta u svojinu akcionarskog društva „Sveti Stefan hoteli” u postupku restrukturiranja Društva, po modelu odvajanje uz osnivanje novog društva, a shodno godišnjem Planu privatizacije Vlade – odgovorili su za „Dan” iz tog akcionarskog društva.

Dokumentacija državnih institucija, do koje je došao „Dan”, pokazuje da je „Budvanska rivijera” do marta 2010. godine imala samo pravo korišćenja ove imovine, upisane u listu nepokretnosti 750 KO Sveti Stefan, da bi nakon donošenja rješenja budvanskog katastra postala svojina tog akcionarskog društva.

Crkve na ovom prostoru postale su društvena svojina rješenjem o nacionalizaciji Narodnog odbora Opštine Budva iz septembra 1960. godine, koje se pozivalo na Zakon o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta (iako taj propis nije dozvoljavao nacionalizaciju crkava i manastira jer je članom 11 tog zakona bilo propisano da vjerski objekti ne mogu biti predmet nacionalizacije). Međutim, u rješenju o nacionalizaciji, između ostalih objekata na Svetom Stefanu, pobrojane su i tri crkve, dok je jedna srušena, da bi na njenom mjestu bio sagrađen luksuzni kazino, a sve pozivajući se i na odluku Izvršnog vijeća Narodne skupštine Narodne Republike Crne Gore broj 3251 od 22. jula 1960. godine, kojom je utvrđeno da je Sveti Stefan sa Miločerom naselje gradskog karaktera i određen njegov uži građevinski rejon.

Odlukom Direkcije za nekretnine – Područne jedinice Budva broj 954-104-U-263/01 od 20. juna 2001. godine, u katastarski operat za KO Sveti Stefan, tri crkve su upisane kao državna svojina Republike Crne Gore u „B” listu nepokretnosti, s pravom korišćenja dotadašnjih korisnika, dok je u „G” listu nepokretnosti upisan teret „Morsko dobro” na većem broju parcela.

Potom je HTP „Budvanska rivijera” 8. maja 2009. godine podnijela zahtjev budvanskom katastru za promjenu upisa prava na nepokretnostima – više desetina hektara najekskluzivnijih katastarskih parcela na teritoriji opštine Budva koje su bile upisane kao vlasništvo države Crne Gore, jer se radilo o dobrima od opštedruštvenog značaja, na kojem je AD „Budvanska rivijera” imala samo pravo korišćenja. U periodu od maja 2009. godine, kada je donijeto osnovno rješenje budvanskog katastra, do marta 2010., doneseno je više dopunskih rješenja, kojima su desetine hektara najekskluzivnijeg zemljišta u Crnoj Gori prevedeni iz državne svojine u svojinu akcionarskog društva.

Između ostalih nepokretnosti, trećom dopunom rješenja 1151/09-3 od 25.3.2010. godine u svojinu i kapital ovog akcionarskog društva upisuje se cjelokupno ostrvo Sveti Stefan, sa svim objektima i zemljištem, pa i sa crkvama Svetog Stefana, Prenosa Moštiju Svetog Stefana i Preobraženja Gospodnjeg, dok je nešto kasnije, u svojinu i kapital ovog akcionarskog društva i u njegov kapital ušla i obnovljena Crkva Svetog Aleksandra Nevskog, odnosno Crkva Rođenje Presvete Bogorodice.

Koordinator Pravnog savjeta Mitropolije crnogorsko-primorske, protojerej-stavrofor Velibor Džomić kazao je za „Dan” da primjer svetostefanskih hramova „i njihova poluvjekovna golgota i pravno raspeće do naših dana” jasno pokazuje da o svetinji istinsku brigu jedino može da vodi Crkva, a ne država. Istakao je da je poratna vlast u pravnom smislu „brutalno otuđila” hramove od Mitropolije, a jedan porušila da bi se, kako je rekao, preko njega postavila kafanska bašta sa pogledom na more.

– U toku rekonstrukcije grada-hotela prije desetak godina su ostatke te poluporušene i sakrivene svetinje radnici koristili kao klozet. Imam u svojoj arhivi fotografije na kojima se vidi ljudski izmet u unutrašnjosti hrama. Pronađeno je kasnije neko srednje rješenje, pa je taj hram, na uporni i energični zahtjev Paštrovića i ostalih vjernika iz Budve, Petrovca i Crne Gore obnovljen – rekao je Džomić za „Dan”, navodeći da je kratak put od društvene svojine do privrednog društva u javnoj ili privatnoj svojini.

Poručuje da danas, kada se govori o problematičnim i spornim odredbama Zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica, neprestano treba imati na pameti svetostefanske hramove u pravnom smislu.

– Jer su oni najbolji pokazatelj sudbine pravoslavnih hramova i manastira, ali i rimokatoličkih katedrala i islamskih džamija u svojini države. Sve što kažem za svetostefanske hramove važi i za džamiju u Pljevljima koja je pretvorena u odjeljenje za naplatu električne energije. I tu džamiju pod hitno treba vratiti Islamskoj zajednici, a struju neka naplaćuju na drugom mjestu – zaključio je Džomić.

A.O.

---

Upravljali svojinom, pa postali njeni vlasnici
U rješenju koje potpisuje tadašnja načelnica budvanskog katastra Mirjana Marović, imovina na Svetom Stefanu, koju je do tog datuma država Crna Gora, kao titular prava svojine, prepustila na korišćenje i upravljanje, ali bez prava raspolaganja, akcionarskom društvu „Budvanska rivijera”, od 25. marta 2010. godine u katastru nepokretnosti je zavedena kao puna svojina ovog akcionarskog društva, bez obzira što se radi o morskoj obali i morskom dobru i spomeniku kulture, koji shodno zakonskim propisima ne mogu biti u privatnoj svojini i u prometu.

– Postupajući po podnesenom zahtjevu, ovaj organ je izvršio uvid u evidenciju katastra nepokretnosti i utvrdio da su navedene parcele od prvog upisa bile upisane na fizička lica po osnovu nasleđa, te da su sve promjene vezane za predmetne nepokretnosti bile po osnovu nasleđivanja i kupoprodaje, a da je upis prava „korišćenja” na istom kao građevinskom zemljištu upisan kao recidiv društvene svojine – navodi se u obrazloženju rješenja Mirjane Marović.